Betonarme Proje Bölüm 1

Temel Planı

Temeller yapının sabit, hareketli ve deprem yüklerini taşıyan ve bunları zemine ileten, değişik tasarımı olan yapı elemanlarıdır.  Temel planı yapının büyüklüğüne göre 1/50 veya 1/100 ölçeğindedir.
En çok karşılaşılan betonarme yapı demelleri;

• Münferit temeller
• Münferit + mütemadi temeller
• Mütemadi temeller
• Radye temeller
• Kirişli radye (üstten)
• Kirişli radye (alttan)
• Kirişsiz radye
• Mantar radye

Bunların dışında özellikle yığma binalarda uygulanan taş, tuğla ve beton temel planları ile karşılaşmak mümkündür. 

Temel şekli ne olursa olsun planından imalat ile ilgili tüm bilgiler alınır. Temel genişlik ve yükseklikleri, kesitlerden temel altı (tesviye betonu, izolasyon vs.) bilgiler alınır.

Yığma yapılar temel planında duvar altı hatıllarının genişlik, yükseklikleri ile donatıları görülür fikir sahibi olmak için aşağıda taş duvar ve tuğla duvar altı hatıllarının zemin cinslerine göre minimum ebat ve donatıları verilmiştir.

Mütemadi Temeller

Tek yönlü metamadi ve çift yönlü mütemadi temeller olmak üzere iki çeşittir. Tek yönlü mütemadi temellerde diğer yönde bağ kirişleri (zelzele hatılı) ile bağlıdır. Proje üzerindeki isim ve ebatlar;

• Mütemadi temel isimleri (T1), (60/90) ebatları
• Kolon isimleri (S101,S102 vs...)
• Hatıl isim ve ebatları (BK1, BK2, 30/30 vs.)
• Kolon aks veya sabit kenar ölçüleri 
• Temel ölçeği (1/50, 1/100)
• Temelde kullanılan beton ve çelik sınıfı (BS,ST)
• Aşağıda mütemadi temel kesiti ile pafta altlarında verilen bilgilerin ne anlama geldiği açıklanmaktadır.

Mütemadi + Münferit Temeller

Bu tür temel planlarında da mütemadi temel planındaki bilgilerin tamamı vardır.

• Mütemadi temel isimleri ve ebatları (T1 60/90)
• Münferit (Tekil) temel ismi ve ebatları (T2 150/170)
• Kolon isimleri (S101, S102... vs.)
• Temel ambuatman (Pabuç) ölçüleri
• Kolon aks veya sabit kenar ölçüleri
• Temel ölçüleri ve aks isimleri
• Bodrum katta perde duvarlar ve isimleri (PIII)
• Bağlantı kirişleri (BK1, BK2, 30/30)
• Mütemadi temel ile münferit temellerin yükseklikleri farklı olabilir, özellikle zemin cinsine göre bu temellerin taban kotları temel kesitinden okunur. Kademeli temel kotları da yine temel plan kesitinden alınır.

Radye Temeller

Radye temeller de, mütemadi temellerdeki ambuatman (pabuç) yerine radye döşemeler vardır. Her gözde radye plak ismi ve KA yazılırdır. Ayrıca döşemenin açıklık ve mesnet donatıları, radye temel planından alınır ve imalat yapılır.

Temel Detayları

Temel detayları genellikle 1/20 veya 1/25 ölçeklidir. Detaylara imalat resmi de diyebiliriz. Donatı kıvrım ölçüleri, toplam donatı boyları, çapları, donatı adetleri detaylardan alınıp imalat yapılır. Ayrıca etriye çapı, aralığı, kıvrım ölçüleri, sıklaştırma mesafelerine temel detaylarından bakılır. Şekillerde mütemadi ve münferit temel detayında donatı isimleri, paspayları ve uygulamada dikkat edilmesi gereken bilgiler verilmiştir. Temellerde paspayı: toprak ile temas eden yüzeylerde paspayı minimum 5cm dir.

Duvar Altı Temelleri

Duvar altı temelleri, üzerindeki duvar yükünü zemine emniyetli bir şekilde aktaran yapı elemanıdır. Ebatlar projeden alınır. Detay olmaması durumunda kontrol mühendisince, zeminin durumunu (sınıfını) dikkate alarak temel ebatlandırılır. TS 500 de minimum duvaraltı temeli ebat ve donatıları verilmiştir.

Kolon Aplikasyon (Bodrum)

Kolonların Proje Akslarına göre temele bağlanmasına kolon aplikasyon denir. Bunun doğru biçimde yapılması ip iskelesi ile mümkün olmaktadır. Kolon aplikasyon planında kolonları perde kolonlar ve perde duvarların her iki yöndeki aks ölçüleri yazılıdır. Ayrıca kolonların ismi, ebatları, içindeki boyuna donatı ve çapı ile etriye bilgileri kolon aplikasyon planından alınır. Bina içi kolonlarında pas payı 20 mm, bina dışı kolonlarında ise minimum 25 mm pas payı alınmalıdır. Kolon içindeki donatıların boyu kolon boy detayından alınır. Kolonlardaki çiroz adedi yine kolon aplikasyondan bakılır.

- Bağ Kirişleri

Tekil (münferit) sömellerde her iki istikamette, sürekli temellerde ise kolon veya perde hizalarındaki bağ kirişleri temel projesinden ebat ve donatıları alınır. 1 ve 2 nci derece deprem bölgelerinde yapılması gereken minimum ebat ve donatılar:

Minimum enkesit boyutu, açıklığın 1/30 undan az olamaz.

-Kolon Aplikasyon (Zemin + Normal Katlar)

Bodrum kolon aplikasyonun tek farkı, betonarme perde duvar yerlerini, donatılarını ve donatı adetlerini gösterir. Bunun haricinde bodrum, zemin, normal kat aplikasyonlarında kolon, perde kolon, poligon kolon, daire kolon ebat, donatı, etriye çap ve aralıkları dışında bir fark yoktur.

Kaynak İnşaat Mühendisleri Odası / İzmir Şubesi İnş. Müh. Ali ACAR